Yangın Yönetmeliği’nde restoran, lokanta kamuya açık kullanım (TYKY m.7); Yeme içme toplanma amaçlı binalar, restoranlar, lokantalar, barlar (Çalışanı ve müşterisiyle 50 ve daha fazla kişi) (TYKY m.9r); ticaret amaçlı binalar: Restoranlar ve barlar (TYKY m.14 g) olarak farklı tanımlarda geçer.
Kullanıcı yükü, gerekli kaçış ve panik hesaplarında kullanılmak üzere brüt alana göre lokanta, düğün salonu gibi yerlerde 1.0 m2/kişi, dans salonları, bar, benzeri yerlerin oturulan kısımları için 1.0 m2/kişi, ayakta durulan kısımlarda 0.50 m2/kişi alınacaktır (TYKY m.32). Koridor, geçiş, merdiven sahanlığı, merdiven altı, bodrum, herkesin girebileceği hol ve fuayelerde, kaçış yollarında, çalışılan yerlerde, lokanta ve kahvehane gibi umuma açık yerlerde yanıcı sıvı depolanamaz (TYKY m.117).
Bina tehlike sınıflandırması
Bu Yönetmelik kapsamında olan bina veya bir bölümünün tehlikesi, yangının başlama ve yayılması, yangın esnasında ortaya çıkan duman ve gazlar, patlama tehlikesi gibi bina veya yapıda bulunanların yaşamları ve emniyetleri için potansiyel tehlike oluşturan faktörlerin izafi tehlike dereceleri anlamındadır. Bina veya bir bölümünün tehlike sınıfı, binanın özelliklerine ve binada yürütülen işlem ve operasyonların niteliğine bağlı olarak saptanır. Eğer bir binanın çeşitli bölümlerinde değişik tehlike sınıflarına sahip maddeler bulunuyorsa, en yüksek tehlike sınıflandırmasına göre uygulama yapılır.
Bina veya bir bölümünün tehlike sınıflandırması, aşağıda tanımlanan şekilde düşük, orta ve yüksek olarak yapılır.
a) Düşük tehlike, bünyesinde kendi kendine yayılan bir yangının oluşmasına imkan vermeyecek şekilde düşük yanabilirliğe sahip malzemelerden oluşur. Bürolar, restoran oturma alanları, benzeri yerler bu kapsamdadır.
b) Orta tehlike, orta hızla ve önemli miktarda duman çıkararak yanma olasılığı bulunan malzemelerden oluşur. Otopark, fırın, restoran servis alanları ve benzeri yerler bu kapsamdadır (TYKY m.19).
Ek-1b: Bina tehlike kullanım alanlarından lokantalar bina tehlike sınıflandırmasına göre Orta Tehlike-1 sınıfındadır. Fırınlar (Mutfak) ise Orta Tehlike-2 sınıfındadır. Orta tehlike sınıfı ile yağmurlama sistemlerinde su depo hacmi, tasarım yoğunlukları, yangın dolap ve hidrant sistemleri için ilave edilecek su ihtiyacı verileri (Ek8a,8b,8c) ile binaların en fazla kompartman alanlarıyla ilgili bilgilere Ek-4’te erişilebilir. Burada en fazla kompartıman alanları ticaret amaçlı binalar için 2000 m², yeme içme amaçlı toplanma binaları ise 4000 m²dir. (Ama bizim restoranlarımız genelde 100-300 m² civarında; bazı büyük otellerin restoranları ise ancak 1300 m²lere çıkmaktadır).
Çıkışlara götüren en uzun kaçış uzunlukları ve birim genişlikleri, toplanma amaçlı yapılar satırından öğrenilebilir (Ek 5/b). Kullanıcı yükü katsayısı Mutfak: 10, Lokanta: 1,5, bar, gece kulübü, düğün salonu: oturulan:1.0, ayakta 0.5 m²/kişi’dir (Ek 5/a). Çıkışa götüren en uzun kaçış yolu toplanma amaçlı binalarda tek yönlü kaçışta yağmurlama sistemi yoksa 15 metredir. (Ek-14).
Toplanma amaçlı binalar eğlence, yeme, içme gibi nedenlerle 50 veya daha fazla kişinin biraraya gelebildiği tüm binalar veya bunların bu amaçla kullanılan bölümlerini kapsar. Toplanma amaçlı binalarda 50 kişinin aşıldığı her mekanda en az 2 çıkış bulunacaktır (TYKY m.51) (70 m²lik restoranlar 50 kişiyi barındırmaktadır.)
Apartman Binası: Bağımsız mutfak ve banyoları bulunan, üç veya daha fazla mesken birimi içeren binadır (TYKY m.7).
Binaların yangın bakımından kritik özellikler gösteren kazan daireleri, yakıt depoları, sobalar ve bacalar, sığınaklar, otoparklar, mutfaklar ve çatılar, asansörler, paratoner, transformatör, jeneratör gibi kısımlarda alınacak önlemler bu kısımda gösterilmiştir. Bu yerlere yanıcı madde atılması veya depolanması yasak olup, belirli aralıklarla temizlenmesi zorunludur ve bina sahip ve/veya yöneticisi bunu sağlamakla yükümlüdür (TYKY m.53).
Alışveriş merkezleri ve yüksek binalar içinde bulunan mutfaklar ile bir anda 100’den fazla kişiye hizmet veren mutfakların davlumbazlarına otomatik söndürme sistemi yapılmalı ve ocaklarda kullanılan gazın özelliklerine göre gaz algılama tesisatı kurulmalıdır. Mutfakların bodrumda olması ve gaz kullanılması durumunda havalandırma sistemleri yapılır. İkinci bir çıkış tesis edilmeden gaz kullanılması yasaktır. Mutfak ve çay ocakları binanın diğer kısımlarından en az 120 dakika süreyle yangına dayanıklı bölmeler ile ayrılmış biçimde konuşlandırılır. Bölme olarak ahşap ve diğer kolay yanıcı maddeler kullanılamaz (TYKY m.57).
Baca tesisatı, TS 2165 ve TS 1481’deki esaslara uygun olmalıdır. Her kazan için tercihen ayrı bir baca kullanılacak, soba ve şofben boruları kazan bacalarına bağlanmayacaktır. Kazan dairesi için ayrıca havalandırma bacası yapılacaktır. Bacalar komşu yüksek binanın etkisiyle baca çekişini azaltmamak için mümkünse bu binalardan en az 6 metre uzaklıkta bulunacak ve ait olduğu bina mahyasının en az 0.8 metre üzerine kadar çıkarılacaktır. Kazan baca duvarları 500 °C sıcaklığa dayanıklı olan malzemeden yapılacak, delikli tuğla ve briket kullanılmayacaktır.
Sıcak baca gazlarının yaladığı baca iç yüzeylerinin sıvanmaması halinde projelendirmede en uygun derzlendirme biçiminin seçimi gibi önlemler alınacaktır. Baca duvarlarının dış yüzeyleri uygun biçimde sıvanacaktır. Sıvı ve katı yakıtlı kazanların bacalarının altında bir kurum temizleme menfezi bulunacak, yılda en az 2 kez yetkili kişilere temizletilecektir. Bacaların temizliğinden bina sahip ve yöneticisi sorumludur. Isıtma aracı olarak soba kullanılan yerlerde, soba tahta ve boyalı kısımlara zarar vermeyecek şekilde altına metal kaplı tabla, mermer veya benzeri malzeme konularak kurulur. Taban beton ise zaruri değildir. Bağdadi duvardan boru geçirmek mecburiyeti hasıl olursa, duvarın yağlı boya veya ahşap gibi çabuk yanıcı kısmına künk veya büz yerleştirilir ve boru bu delikten geçirilir. Odada baca yoksa soba borusu, sac konan pencereden çıkarılıp, saçaktan 25 cm açıkta ve 50 cm yüksekte, ucunda şapka kullanılarak kurulur. Boruların birleştiği yerler çemberle kapatılıp, bu çemberden duvar ve tavana bağlanmak suretiyle birbirinden ayrılması ve devrilmesi önlenir. Kullanım esnasında soba kapakları açık bırakılmaz, altında ve yanlarında odun, çıra, kömür, kibrit, benzin, gaz ve benzeri yanıcı ve parlayıcı madde bulundurulmaz. İçindeki ateş, gerektiğinde kapaklı mangala alınır. Sobanın, kullanılmadığı mevsimde kaldırılması gerekir. Sobanın kaldırılmadığı yerlerde, kapaklar açılmayacak şekilde telle bağlanır. Odun ve kömür gibi yüksek oranda is bırakan yakıt kullanıldığı takdirde borular ayda bir, bacalar iki ayda bir; diğer yakıtlar kullanıldığında borular iki ayda bir, bacalar üç ayda bir temizlenir. Baca temizliği, mahallin itfaiye teşkilatı tarafından yapılır. Ancak, bu konuda itfaiye teşkilatından aldığı izinle ve belediye encümeninin belirlediği fiyat tarifesi üzerinden faaliyet gösteren özel firmalar varsa, temizlik onlara da yaptırılabilir (TYKY m.58).
Mekanik jeneratör odası, mutfak ve otoparklar
Madde 88 - Dizel pompa ve acil durum jeneratörünü çalıştırabilmek için mekanik havalandırmanın gerekli olduğu yerlerde, bu bölümlerin duman tahliye sistemleri diğer bölümlere hizmet veren sistemlerden bağımsız olarak dizayn edilmeli, hava doğrudan dışarıdan ve herhangi bir egzoz çıkış noktasından en az 5 metre uzaktan alınmalı ve mahallin egzoz çıkışı da doğrudan dışarıya ve herhangi bir hava giriş noktasından en az 5 metre uzağa atılmalıdır. Bir otel, restoran, kafeterya benzeri yerlerin mutfaklarındaki pişirme alanlarının mekanik egzoz sistemi, binanın diğer bölümlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olmalı ve egzoz kanalları korunmamış yanabilir malzemelerden en az 500 mm açıktan geçmeli, egzoz doğrudan dışarıya atılmalı ve herhangi bir hava giriş açıklığından en az 5 metre uzakta olmalıdır. Mutfak dışından geçen egzoz kanalı geçtiği bölümün veya mutfak bölümünün yapısal olarak yangına dayanma süresi kadar bir malzeme ile kaplanmalı, eğer kanal bir tuğla şaftı içerisinden geçiyorsa şaftın diğer bölümlerinden ve diğer kanallardan veya servis elemanlarından ayrılmalıdır. Mutfak egzoz kanallarına yangın damperi konulmamalıdır (TYKY m. 88).
Akaryakıt depoları; merdiven altına, merdiven boşluğuna, mutfak, banyo, yatak odası, teras ve balkon gibi yerlere konulamaz. Akaryakıt yakan kat kaloriferinin yakıt depoları daire içinde merdiven boşluklarında, mutfak, banyo, yatak odası ve balkon gibi mahallere konulamaz (m.56).
SPG kullanılan sanayi tipi büyük mutfaklarda gaz kaçağını tespit eden ve sesli olarak uyaracak gaz uyarı cihazı bulundurulacaktır (TYKY m.110).
Ev tipi ocaklarda kullanılması halinde, mutfakta uygun bir yere gaz alarm cihazı monte edilmelidir. Tüm kazan dairesi tesisatlarında ve sanayi tip mutfaklarda gaz alarm cihazı ve emniyet selonoid vanası (normal konum açık tip) konulmalıdır (TYKY m.113).
Sprinkler sistemi
Mutfaklarda davlumbaz söndürme sistemi monte edilmelidir. Baca yangınlarını önlemek için tedbirler alınmalıdır.
Davlumbazlarda veya filtrelerde, hava kanallarında biriken yağlar belirli aralıklarla temizlenmelidir. Ocak yakınlarında havlu gibi tutuşabilecek malzemeler olmamalıdır. Restoranlarda yağ yangınları için K tipi (OSHA Standartı) yangın söndürücüler tercih edilmelidir. Ocaklara yakın yere konumlanmalıdır. Kullanılan kimyasallar ve temizlik malzemeleri yangına katkıda bulunmamalıdır. Yağ yangınlarına su ile müdahale edilmemelidir.
Sonuç
Restoranın yangın tahliye planı olmalıdır. Kaçış kapıları tabelalarla herkesin görebileceği yerlere asılmalıdır. Personele yangın konusunda eğitim verilmelidir. İtfaiye her iki yılda bir kontrol edip, restoranın güvenli olduğuna dair belge vermelidir. Çeşitli yangın riskleri içeren mutfaklarda da pasif ve aktif yangın güvenlik önlemleri alınarak can ve mal kayıpları en aza indirilebilir.
